19 Ιουν 2009

Ο θόρυβος και η οσμή (Le Bruit et l’Odeur)



Στις δύσκολες στιγμές του, όταν δηλαδή ανοίγουν πολλά εσωτερικά κοινωνικά μέτωπα και απονομιμοποιείται η εξουσία του, το αστικό κράτος προσφεύγει συνήθως στη χρήση κάποιου αποδιοπομπαίου τράγου. Στην ελληνική περίπτωση είναι γνωστή η προσφυγή στον εξωτερικό εχθρό (Τούρκο, Αλβανό, Μακεδόνα κλπ) για να αποπροσανατολιστεί η κοινή γνώμη και κυρίως να συσπειρωθεί εκ νέου γύρω από την κυβέρνησή του. Συχνά όμως, η εξουσία χρησιμοποιεί ή καλύτερα εφευρίσκει εσωτερικούς εχθρούς για να ενδυναμώσει την νομιμότητά της. Στην ελληνική περίπτωση, πάλι, για τριάντα χρόνια, μετά τον εμφύλιο, ο εσωτερικός εχθρός ήταν οι αριστεροί. Σήμερα ένας νέος ωραίος εσωτερικός εχθρός είναι οι μετανάστες που είναι φυσικά οι υπεύθυνοι για την οικονομική κρίση, για τη διαφθορά, για τους χαμηλούς μισθούς, για την υπερχρέωση του Έλληνα σε δάνεια και τη συσσώρευση κερδών στις τράπεζες από την άλλη μεριά, για την απώλεια χιλιάδων θέσεων εργασίας από το 2008, για την επισφαλή εργασία, για όλα τα αδιέξοδα της καπιταλιστικής οικονομίας. Ο έλληνας είναι τόσο μαλάκας που θεωρεί ότι, ναι, πράγματι, οι μετανάστες είναι η αιτία όλων των παραπάνω. Θεωρεί ότι αν δεν ήταν οι μετανάστες ,αυτός θα δούλευε στα έρημα χωράφια της επαρχίας, θα μάζευε τις ελιές και τις φράουλες για ελάχιστα ευρώ, θα έκανε όλες τις βρωμοδουλειές, θα δούλευε οικοδομή, καθαρίστρια στο μετρό και στις τουαλέτες κλπ κλπ. Η ΝΔ αποφάσισε να παίξει το χαρτί του εσωτερικού εχθρού, των μεταναστών, για να χαϊδέψει τα αυτιά του Έλληνα και πρωτίστως των ψηφοφόρων και στελεχών της που λοξοκοιτούν προς το ΛΑΟΣ. Η αστική δεξιά ξέρει να χρησιμοποιεί το παιχνίδι του φασισμού (της άκρας δεξιάς) για να βγαίνει ενισχυμένη στο τέλος.
Στην περίπτωση της Γαλλίας το παιχνίδι αυτό το έπαιξε πολύ καλά ο Νικολά Σαρκοζί. Κλέβοντας τα συνθήματα τις άκρας δεξιάς, πατώντας στις φοβίες του Γάλλου μικροαστού, ασκώντας μια πολιτική έντονης καταστολής κέρδισε την εμπιστοσύνη μεγάλου μέρους της γαλλικής κατώτερης μεσαίας τάξης και χάρη στη θητεία του στο υπουργείο εσωτερικών προβλήθηκε ως ο άνθρωπος που θα αποκαταστούσε την τάξη για τους νοικοκυραίους. Μέσα σε λίγο χρονικό διάστημα πέτυχε να συρρικνώσει την επιρροή του Λεπέν και να απορροφήσει όλους όσους φλέρταραν με το φασισμό. Όμως, η ιστορία αυτή ερχόταν πάλι από το παρελθόν. Το πρόσφατο παρελθόν και όχι τον εξαιρετικά διδακτικό σε ζητήματα φασισμού μεσοπόλεμο. Στα τέλη της δεκαετίας του '80 η κρίση της αστικής δεξιάς γινόταν εμφανής με το φαινόμενο Λεπέν. Μέχρι τότε η παραδοσιακή αστική δεξιά δεν είχε βάλει στην ατζέντα της το ζήτημα μετανάστες. Μάλιστα, με δικό της νόμο από τη δεκαετία του '70 οι μετανάστες μπορούσαν να διευκολυνθούν στο να φέρουν όλη την οικογένειά τους στη Γαλλία (regroupement familial).

Τότε ακόμα, οι δυνατότητες του καπιταλιστικού συστήματος ευνοούσαν στο να επενδύει στους μετανάστες. Χαρακτηριστική είναι η πορεία του Σιράκ πάνω στο θέμα των μεταναστών. Μέχρι τα τέλη της δεκαετίας του '80, ο βασικός πολιτικός εκπρόσωπος της αστικής δεξιάς δήλωνε πως αποδέχεται μια Γαλλία πολυεθνοτική και πλουραλιστική. Όμως, στα τέλη της δεκαετίας η άνοδος του Λεπέν άρχισε να τον κάνει να αλλάζει τα λόγια του. Ο ίδιος μιλώντας για τον Λεπέν είχε πει σε συνέντευξή του: "εκφράζει κάποια πράγματα που σκεφτόμαστε και εμείς, αλλά με τρόπο πιο έντονο και άσχημο και με όρους λαϊκίστικους".* Η στροφή προς τα έξω είχε αρχίσει να γίνεται. Και λέγοντας προς τα έξω εννοούμε ότι άρχισε η αστική-δημοκρατική δεξία να εκφράζει προς τα έξω τα πραγματικά της συναισθήματα για τους μετανάστες (τους οποίους η ίδια είχε χρησιμοποιήσει για να χτίσουν τη Γαλλία). Αυτά τα συναισθήματα φυσικά πήγαζαν και πηγάζουν από τη βαθύτερη ουσία-ιδεολογία της αστικής τάξης της Γαλλίας και της αποικιοκρατικής ιστορίας της. Το 1988 ο Ζακ Σιράκ έτεινε το χέρι ακόμα πιο πολύ στους ψηφοφόρους του Λεπέν. Σε μια ομιλία στη Μασσαλία (γνωστή για το μεγάλο πληθυσμό μεταναστών και με παράδοση στα υψηλά λεπενικά ποσοστά), δήλωσε για την αύξηση των ρατσιστικών και ξενοφοβικών κρουσμάτων: "δεν μπορώ να τα αποδεχτώ, όμως τα καταλαβαίνω".**
Λίγα χρόνια αργοτερα το 1991 σε μια ομιλία του στην Ορλεάνη*** δήλωσε για το μεταναστευτικό: "το πρόβλημά μας δεν είναι οι ξένοι, αλλά είναι ότι υπάρχει ένα όβερντοουζ. Μπορεί να είναι αλήθεια οτι οι ξένοι δεν είναι περισσότεροι από πριν τον πόλεμο (σημ. εννοεί στο μεσοπόλεμο, όταν η Γαλλία είχε δεχτεί μεγάλα κύματα προσφύγων και μεταναστών) αλλά δεν είναι οι ίδιοι και αυτό κάνει τη διαφορά. Είναι σίγουρο ότι το να έχουμε Ισπανούς, Πολωνούς και Πορτογάλους να δουλεύουν σε εμάς δημιουργεί λιγότερα προβλήματα από το να έχουμε μουσουλμάνους και μαύρους. Πώς θέλετε ο Γάλλος εργαζόμενος που ζει στη Γκουτ ντ' Ορ και δουλεύει μαζί με τη γυναίκα του και οι οποίοι μαζί κερδίζουν γύρω στα 15.000 φράγκα και βλέπουν στην πόρτα στη γωνία της πολυκατοικίας τους, στοιβαγμένη, μια οικογένεια με τον πατέρα, τις τρεις τέσσερις συζύγους του, καμιά εικοσαρια κουτσούβελα και ο οποίος κερδίζει καμια 50.000 φράγκα από τα κοινωνικά επιδόματα χωρίς πραγματικά να δουλεύει. Αν προσθέσετε σε αυτό το θόρυβο και την οσμή, ε, τότε ο γάλλος εργαζόμενος στην πόρτα της πολυκατοικίας τρελαίνεται. Πρέπει να καταλάβουμε ότι αν ήσασταν στη θέση του θα αντιδρούσατε το ίδιο. Και δεν είσαι ρατσιστής να πεις ότι έτσι είναι. Η κυβέρνησή μας πρεπει να καταλάβει ότι υπάρχει πρόβλημα με τη μετανάστευση και εάν δεν το αντιμετωπίσουμε, αυτοί που θα οφεληθούν θα είναι οι πιο εξτρεμιστές".



Μέσα στο λόγο αυτό ο Σιράκ ενσωμάτωσε όλη την ιδεολογία του φασισμού. α) Χρησιμοποιήσε εκφράσεις στιγματισμού μιας ομάδας ανθρώπων (ο θόρυβος και η μυρωδιά, η πολυγαμία και η πολυτεκνία), β) Διαχώρισε με βάση την προέλευση και τη θρησκεία (Ευρώπη-Αφρική, χριστιανοί-μουσουλμάνοι), γ) Μίλησε με όρους συλλογικούς (είναι οι μετανάστες ένα ενιαίο σύνολο, αυτοί και εμείς. Ο μετανάστης δεν έχει μια ιδιαίτερη οντότητα, δεν αποτελεί ένα ξεχωριστό άτομο, αλλά μια συλλογική ομάδα με συλλογικές συμπεριφορές και πράξεις σε αντίθεση με ένα αλλό συλλογικό εμείς-οι γάλλοι εργαζόμενοι), δ) Χάϊδεψε τα μικροαστικά αντανακλαστικά του μέσου Γάλλου, που βλέπει ένα άνθρωπο κατώτερης κοινωνικής τάξης και, κατά την ιδεολογία του Γάλλου, κατώτερης κουλτούρας να διεκδικεί μερίδιο στον πλούτο του και στην ευημερία του.
Σε ένα άλλο σημείο του λόγου του ο Σιράκ θα μας θυμίσει ακόμα περισσότερο τον Καρατζαφέρη με τον λαϊκισμό του. "Οι περισσότεροι από αυτούς (δηλ. τους μετανάστες) είναι άνθρωποι που δουλεύουν, είναι άνθρωποι γενναίοι. Είμαστε χαρούμενοι να τους έχουμε εδώ. Εάν δεν είχαμε τον αλγερινό μπακάλη στη γωνία, ανοιχτό από τις 7 το πρωί έως τα μεσάνυχτα, πόσες φορές δε θα βρίσκαμε να φάμε κάτι το βράδυ;".
Ο "θόρυβος και η οσμή" που χρησιμοποίησε τότε ο Σιράκ προκάλεσαν αντιδράσεις στον πολιτικό κόσμο και κυρίως στους μετανάστες. Η κίνηση ενάντια στο ρατσισμό και για τη φιλία μεταξύ των λαών (Mouvement contre le racisme et pour l'amitié entre les peuples) κατέθεσε μήνυση κατά του Σιράκ για υποκίνηση ρατσιστικού μίσους, η οποία απορρίφθηκε ένα χρόνο μετά.**** Ο Λεπέν δήλωσε για τις νέες θέσεις του Σιράκ και της αστικής δεξιάς: "...ξαφνιάζομαι να χρησιμοποιούν τα λόγια μου, οι Γάλλοι προτιμούν το αυθεντικό και όχι την κόπια". Το 2002 οι δύο πολιτικοί βρέθηκαν αντιμέτωποι για την προεδρία της Γαλλίας, κυρίως λόγω της μεγάλης αποχής που έδωσε τη δυνατότητα στο Λεπέν να περάσει στο δεύτερο γύρο. Στο δεύτερο γύρο οι περισσότεροι Γάλλοι, ασχέτως πολιτικής τοποθέτησης, έσπευσαν να ψηφίσουν Σιράκ για να αποφύγουν τα χειρότερα (Καραμανλής ή τανκς), σημειώνοντας μάλιστα ρεκόρ συμμετοχής σε εκλογές στη Γαλλία. Τροφοδοτώντας το φασισμό, η αστική δεξιά νομιμοποίησε με τον καλύτερο τρόπο την εξουσία της. Νομίζω τα διδάγματα είναι πάντα επίκαιρα.
Το 1993 οι Ζεμπντά από την Τουλούζ έβγαλαν το δίσκο "Ο θόρυβος και η οσμή" (Le Bruit et l’Odeur). Το όνομα του συγκροτήματος σημαίνει βούτυρο στα αραβικά (γαλλικά beurre), αλλά αποτελεί λογοπαίγνιο με τη λέξη beur την οποία χρησιμοποιούν (στην αργκό) οι άραβες δεύτερης γενεάς για να αυτοπροσδιοριστούν (αναγραμματισμός του arabe - be-ur). "Ο θόρυβος και η οσμή, ο θόρυβος του κομπρεσέρ. Ποιος κατασκεύασε αυτό το δρόμο; Ποιος έχτισε αυτή την πόλη και ποιος δε μένει σε αυτή; Σε εκείνους που γκρινιάζουν για το θόρυβο, σε εκείνους που απορρίπτουν την οσμή, συστήνομαι, με λένε Λαρμπί, Μαμαντού, Χουάν και κάντε χώρο. Γκιντό, Ανρί, Σινό, Αλί..."



Το 2002 ο Ερίκ Πιτάρ γύρισε ένα ντοκιμαντέρ για την καθημερινότητα, την ανεργία και τις συνθήκες στις Σιτέ και τα γκέτο της Τουλούζ. Αφορμή για το ντοκιμαντέρ ήταν η δολοφονία ενός 17χρονου νεαρού καταγωγής μεταναστών δεύτερης γενεάς, του Χαμπίμπ Μοχάμεντ, από αστυνομικούς. Το ντοκιμαντέρ που εκτυλίσσεται στη Σιτέ που μεγάλωσε ο Χαμπίμπ φέρει τον τίτλο "Ο θόρυβος, η οσμή και κάποια αστέρια", κάνοντας σαφή υπαινιγμό στις δηλώσεις του Σιράκ, που σύμφωνα με πολλούς αποτελούν την τομή στην ενσωμάτωση και στη νομιμοποίηση της ρητορείας και των απόψεων της ακροδεξιάς στον επίσημο πολιτικό λόγο στη Γαλλία. Κάτι που στην Ελλάδα έχει συμβεί εδώ και κάποια χρόνια με την καθημερινή προβολή των (τηλεοπτικών πια) αστέρων του ΛΑΟΣ και προσφάτως με την επίσημη υιοθέτηση της πολιτικής ατζέντας Καρατζαφέρη από την κυβέρνηση της ΝΔ.





Εδώ ένα επίκαιρο και σχετικό άρθρο του Αντώνη Λιάκου
*Franz Olivier Giesbert, Jacques Chirac, εκ. Seuil, « Points », 1995, σ. 419.
** "À Marseille, M. Chirac se propose de "régler en cinq ans" les problèmes de l'immigration " στη Le Monde, 12 Μαρτίου 1988.
*** http://www.humanite.fr/1991-06-21_Articles_-PORTEURS-DE-HAINE
****http://www.humanite.fr/1992-02-27_Articles_-LES-ODEURS-ET-CHIRAC-LA-JUSTICE-NE-SENT-RIEN

σημ.: τόσο το τραγούδι των Ζεμπντά όσο και της Μαρίας Δημητριάδη δεν προτείνονται για τα μουσικά γούστα του GT

15 σχόλια:

root είπε...

Ενδιαφέρον, δεν το γνώριζα! Έκανα μια αναδημοσίευση εδώ, αν παίζει πρόβλημα μου λέτε ;)

Υ.Γ. Τα βιντεάκια τα σπάνε, well done!

ΠανωςΚ είπε...

Ξες τι θυμήθηκα διαβάζοντας το ποστ; Τον Ζαν Κλοντ Ιζό, φυσικά, και την τριλογία της Μασσαλίας του, όπου μυθιστορηματικά περιγραφονται όλα αυτά που αναφέρεις: η πρώτη "ανεκτική" περίοδος Σιράκ, οι κάτοικοι γόνοι μεταναστων του μεσοπολέμου (ο Ιζό ηταν τέτοιος), οι νέοι, μουσουλμάνοι μετανάστες, η μουσική που έβγαινε απ' τα γκέτο της Μασσαλίας, μπασταρδεμένη με χιπ χοπ, ράι κτλ., η γκετοποίηση, ο ρατσισμός, η εγκληματικότητα, η βία, η καταστολή...

nikolakisdiaselos είπε...

Εκπληκτική παρουσίαση και ομολογώ ότι και μένα μου θύμισε αυτό που λεει ο πανως, ένα απ' τα πιο τρυφερά, πολιτικά και ρομαντικά έργα που έχω διαβάσει ποτέ μου...

nikolakisdiaselos είπε...

και να προσθέσω κάτι: πάνω σ' αυτά που λέει ο σαλαδίνος για την αντιμετώπιση των μεταναστών ως μια συλλογικότητα η οποία εξαλείφει την ιδιαίτερη ατομικότητά τους, προτείνω το βαθυστόχαστο δοκίμιο του Appia που περιέχεται στο έργο του Ταίηλορ: πολυπολιτισμικότητα, εκδόσεις πόλις. ο Αππια επεκτείνει τον προβληματισμό και σε άλλες κοινωνικές ομάδες λέγοντας ότι η ιδέα που έχουμε για την ταυτότητα των άλλων είναι συλλογική και καθορίζεται από την αντανάκλαση των συμπεριφορών που υποτίθεται ότι τους χαρακτηρίζουν. Φυσικά, (λέω εγώ) η συμπεριφορά αυτή εξαρτάται απ' το πως ορίζουν οι ίδιοι τους εαυτούς τους αλλά (και κυρίως) απ' το πως ορίζονται απ' τους άλλους. κι επειδή οι άλλοι είναι απλώς συμμέτοχοι στον μηχανισμό επερώτησης της κυρίαρχης ιδεολογίας (Αλτουσέρ), με ελάχιστα περιθώρια αντίδρασης, είναι ίδια η εξουσία η οποία καθορίζει τελικά αυτά τα πρότυπα, με αποτελέσμα ο ετεροκαθορισμός να υπερνικάει τον αυτοκαθορισμό (cuche, η έννοια της κουλτούρας στις κοινωνικές επιστήμες, τυπωθήτω). επανερχόμενος στην αρχική διατύπωση, προσπαθώ να πω ότι ένας ομοφυλόφιλος, ένας μετανάστης, μια γυναίκα, ένας άνθρωπος της διανόησης, δεν καθορίζεται τελικά απ' το μοναδικό της ατομικότητάς του, αλλά απ' την εικόνα, τον μύθο που περιβάλλει το κέλυφος της πολιτισμικής του ταυτότητας. Οδηγούμαστε έτσι στον Χάμπερμας, ο οποίος λέει ότι η διαδικασία ενσωμάτωσης και σεβασμού του 'άλλου', θυμίζει προστασία ενός είδους προς εξαφάνιση, μιας και δεν εγγυάται τη διατήρηση και την συνέχεια της πολιτισμικής του ταυτότητας κι ούτε ουσιαστικά επιτρέπει την εξέλιξή και τη διαμόρφωσή της απ' τους ίδιους τους κατόχους.

Salah ad-Din είπε...

Stormrider
κανένα πρόβλημα φυσικά.

Πάνω και Διάσελε προχθές δανείστηκα το Solea από τη δημοτική βιβλιοθήκη. Μάλλον ανάποδα τα πήρα. Έχω ήδη ξεκινήσει το Meurtres pour memoire,το οποίο στα ελληνικά (Έγκλημα και μνήμη) έχει μεταφραστεί και αυτό από τον Σωμερίτη, όπως και ο Ιζό (έχει πάρει όλο το γαλλικό αστυνομικό εργολαβεία).
Επίσης, για να σας θυμίσω μια συζήτησή μας κάποτε-κάποιος νομίζω είχε φύγει εξαγριωμένος-, τη Δευτέρα θα πάω να δω στη σινεθήκη του Παρισιού αφιέρωμα σε Μιζογκούτσι και Όζου.

ΠανωςΚ είπε...

Εγώ είχα φύγει, και το κρασί αντί να χυθεί στην κεφάλα του Διάσελου έπεσε όλο πάνω στο πανταλόνι μου.

Ναι, Σαλαδίνε, η σειρά είναι: Μαύρο Τραγούδι, Τσούρμο, Σολέα. Ενδιάμεσα κάπου διαβάζουμε τους Βατσιμάνηδες, και τα διηγήματα Ερωτας και Θάνατος στη Μασσαλία, και ύστατο μπατ νοτ λιστ, το θλιμμένο αριστούργημα Ο ήλιος των μελλοθανάτων.

Διάσελε, εγω ξέρω μόνο τον Απια, τον γκανέζο, φοβερό αμυντικό χαφ.

(κουλτουριαρέοι, βερμπαλισταί, αισχροί κι οι δυο!)

Salah ad-Din είπε...

Το τελικό
"η διαδικασία ενσωμάτωσης και σεβασμού του 'άλλου', θυμίζει προστασία ενός είδους προς εξαφάνιση, μιας και δεν εγγυάται τη διατήρηση και την συνέχεια της πολιτισμικής του ταυτότητας κι ούτε ουσιαστικά επιτρέπει την εξέλιξή και τη διαμόρφωσή της απ' τους ίδιους τους κατόχους" το βρίσκω πολύ βασικό στη συζήτηση που θα ανοίξει από ορισμένα θινκ τανκ με αφορμή την δημιουργίας μιας πολιτικής έναντι της μετανάστευσης. Έτσι, για παράδειγμα, ήδη το ΕΛΙΑΜΕΠ δια στόματος Ντόκου ρίχνει μερικές πρώτες ζαριές. Λέει ο Ντόκος:
"Εάν η βασική πολιτική μας πρέπει να είναι η ένταξη των μεταναστών στην ελληνική κοινωνία, είναι εφικτό να προσπαθήσουμε να προσελκύσουμε συγκεκριμένες κατηγορίες μεταναστών, που η μέχρι τώρα εμπειρία έχει δείξει ότι είναι ευκολότερα «εντάξιμοι» και να αποθαρρύνουμε άλλους;"

Εδώ όλο το κείμενο του Ντόκου στην καθημερινή:
http://news.kathimerini.gr/4dcgi/_w_articles_columns_1_27/05/2009_316199

Νομίζω ότι η σκέψη και η δράση της εξουσίας φαίνεται πολύ καλά από το κείμενο αυτό σε συνάρτηση με αυτά που γράφεις Διάσελε. Βέβαια η υιοθέτηση των αντιλήψεων του Ντόκου και αντίστοιχων νεοφιλελεύθερων θινκ τανκς προυποθέτουν και την ύπαρξη μιας πραγματικής "σοβαρής" αστικής εξουσίας ενός πραγματικού αστικού κράτους.

Μετεωρίτης είπε...

ααααα, εσείς είστε πολύ... διαβασμένοι!

Μπράβο σας για να ανακαλύπτουμε κι εμείς κανένα σοβαρό βιβλίο.

Μπράβο και για την παρουσίαση του όλο θέματος. Για τους μετανάστες δεν έχω να προσθέσω κάτι, με καλύψατε, απλά...

ΔΕΝ ΜΠΟΡΩ ΝΑ ΔΙΑΝΟΗΘΩ ΠΩΣ ΣΚΑΤΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΤΟΥ 2009 ΥΠΑΡΧΟΥΝ ΝΕΟΙ ΑΝΘΡΩΠΟΙ ΠΟΥ ΨΗΦΙΖΟΥΝ ΚΑΡΑΤΖΑΦΕΡΗ.

nikolakisdiaselos είπε...

viva ο μιζογκούτσι και ο όζου ποια θα δεις;
πάνε, μου χρωστάς μάλλον ένα καρούμπαλο...μετεωρίτη, νομίζω ότι τα έχει πει όλα ο σαλαδίνος σε προηγούμενο ποστ...είναι κρίμα, πραγματικά..

Salah ad-Din είπε...

L'intendant Sansho (Επιστάτης Σανσό)Μιζογκούτσι
και Καλημέρα του Όζου. Δεν έχω δει κανένα φυσικά,ανάμενε εντυπώσεις.

Ο σκύλος της Βάλια Κάλντα είπε...

Μπράβο, ρε Σαλαδίνε!

Salah ad-Din είπε...

μπράβο σε σένα σκύλε που βλέπω όλο φωτογραφίες από τα ταξιδάκια σου σε κάμπους και βουνά και σε ζηλεύω!

Ανώνυμος είπε...

Σαλαδίνε, ωραίος ο επιστάτης, να δεις και το "Σταυρωμένοι εραστές".

GT είπε...

Να φύγετε, να πάτε αλλού... σλούρπ

Γ

ΠανωςΚ είπε...

Τι έγινε πουλάκι μου GT και λαλάς έτσι σήμερα; Πήρες με την Παναχαΐκή κάνα πρωτάθλημα στο Μάνατζερ;