Όταν νομίζουμε πως τα ελέγχουμε όλα, είμαστε πιο αδύναμοι από ποτέ.

Για λίγο ακόμα θα συνεχίσει να προβάλλεται η δανική ταινία «Η Κληρονομιά» (Arven) για αυτό συστήνω όποιος ευκαιρεί, ας σπεύσει. Πολύ δύσκολα θα τη βρούμε σε DVD αργότερα. Αν αναλογιστεί κανείς ότι η ταινία γυρίστηκε το 2003 και προβάλλεται μόλις φέτος και ότι τα άλλα δύο μέρη της τριλογίας για τις κοινωνικές τάξεις στη Δανία («The Bench» -2000- και «Ανθρωποκτονία» -2005-) δεν κυκλοφόρησαν ακόμη στη Μποταφούγκο παρά το 1,7 δις που έδωσε ο νομάρχης μας για πολιτιστικές εκδηλώσεις, θα συμπεράνει ότι ο καιρός γαρ μακρύς για το DVD της Κληρονομιάς.
Η «Κληρονομιά» περιγράφει τις επιλογές μιας μεγαλοαστικής οικογένειας εργοστασιαρχών της Δανίας και τη σταδιακή αλλοτρίωση του γόνου της οικογένειας. Ο αποστασιοποιημένος απο το μεγαλοαστικό οικογενειακό περιβάλλον γιος, ο οποίος ζει στη Στοκχόλμη με τη θεατρίνα σύζυγό του, έρχεται αντιμέτωπος με τη διαχείριση της οικογενειακής επιχείρησης μετά την αυτοκτονία του πατέρα του. Η μητέρα του τον εκβιάζει ψυχολογικά να αναλάβει τη διεύθυνση και τη σωτηρία της επιχείρησης πετυχαίνοντας τη συγχώνευσή της με πολυεθνική. Ο πρωταγωνιστής δέχεται το ρόλο παρόλο που η φίλη του δε θέλει να επιστρέψουν στη Δανία. Η αποδοχή της κληρονομιάς θα έχει το τίμημά της που δεν είναι άλλο παρά η απομόνωση του πρωταγωνιστή και η σύγκρουσή του με τις επιθυμίες του, τον εαυτό του και κατ’ επέκταση τους γύρω του. Εξαίρεση θα αποτελέσει η μητέρα του, αυτή που θα του κληροδοτήσει ψυχολογικά και κυριολεκτικά μια κληρονομιά που αδυνατεί να διαχειριστεί ο ίδιος.

Δύο είναι τα επίπεδα στα οποία κινείται η ταινία:

ΤΟ ΠΟΛΙΤΙΚΟ
Ο σκηνοθέτης αποτυπώνει στην ψηφιακή τον τρόπο λειτουργίας της σύγχρονης αγοράς. Η κοινωνική ιεραρχία δίνεται με πολύ ξεκάθαρο τρόπο. Στο βωμό του κέρδους της Εταιρείας θυσιάζονται όλα. Στον κόσμο που μπαίνει ο ήρωας μετά το θάνατο του πατέρα του η ειλικρίνεια εκλαμβάνεται ως αδυναμία και η αγάπη ως κατώτερη του χρήματος και της επιτυχίας. Οι εικόνες των εργατών και των βιομηχάνων, η αντίληψη και η συμπεριφορά των δεύτερων προς τους πρώτους, η λειτουργία του καπιταλισμού που απολύει χωρίς κανένα περιορισμό για τις ανάγκες των λίγων αλλά και η θυσία της προσωπικής ζωής και η αλλοτρίωση ακόμα και των μεγαλοαστών απεικονίζονται απολύτως ρεαλιστικά. Οι σκηνές της αναγγελίας στους εργάτες του θανάτου του πατέρα και της συγχώνευσης της εταιρείας είναι κορυφαίες.

ΤΟ ΨΥΧΟΛΟΓΙΚΟ
Το άλλο επίπεδο και σημαντικότερο εστιάζει στις επιλογές και στη μεταμόρφωση του πρωταγωνιστή γιου. Η μητέρα απόλυτα ψυχρή και κυρίαρχος του παιχνιδιού ελέγχει πλήρως το συναισθηματικό του γιου, το οποίο έχει απονεκρωθεί με την αυτοκτονία του πατέρα. Ο γιος δεν εκφράζεται συναισθηματικά (ο ανέκφραστος Ulrich Thomsen άψογος στο ρόλο του), είναι μπλοκαρισμένος και βυθίζεται στην προσπάθεια να πετύχει η επιχείρηση, θυσιάζοντας κάθε προσωπική σχέση (με την αδερφή του, τη γυναίκα και το γιο του). Η αδιαφορία για οτιδήποτε άλλο παρά η εκπλήρωση της θέλησης της μητέρας του είναι ο κινητήριος μοχλός της πλοκής. Η αδιαφορία οδηγεί στην καταστολή των συναισθημάτων του πρωταγωνιστή και στην αποξένωση από τους γύρω. Ενώ η εκπλήρωση της θέλησης της μητέρας θα φέρει το πολυπόθητο αποτέλεσμα για την επιχείρηση. Με το τίμημα όμως ότι δεν υπάρχει πια ο άνθρωπος. Τα μόνα που λειτουργούν ακόμα είναι τα ένστικτα (σκηνή απόπειρας βιασμού).


ΑΔΥΝΑΜΙΕΣ
Δύο είναι η βασικές αδυναμίες της Κληρονομιάς. Η πρώτη συνίσταται στην έντονη προσήλωση στον πρωταγωνιστή, χωρίς να αναλύονται οι περιφερειακές σχέσεις. Αυτός είναι το κέντρο, ενώ οι άλλοι χαρακτήρες μάνας, γυναίκας και αδερφής μένουν ανολοκλήρωτοι. Και ενώ βλέπουμε αρκετά για τις σχέσεις των τριών με τον πρωταγωνιστή, δε μαθαίνουμε τίποτα για τις μεταξύ των τριών γυναικών σχέσεις.
Σχετική με την παραπάνω είναι και η δεύτερη αδυναμία. Δε γίνεται κατανοητό το από πού ξεπηδούν οι συμπεριφορές των τριών γυναικών. Η αυταρχική και ψυχρή μάνα για παράδειγμα δεν ψυχογραφείται με κάποιο τρόπο. Υπάρχει εκεί χωρίς να καταλαβαίνουμε από πού προέρχεται όλη αυτή η ψυχρότητα και η απώλεια ή απουσία συναισθημάτων ακόμα και προς την κόρη της. Όπως και η αφοσίωση της γυναίκας του ήρωα ακόμα και μετά το χωρισμό τους. Φυσικά, ερμηνείες μπορεί να βρει ο καθένας από μόνος του, αλλά ο σκηνοθέτης αποφεύγει να μας μιλήσει για αυτά.


ΔΩΡΙΚΟ
Ένα από τα θετικά του φιλμ είναι η δωρικότητα στους διαλόγους. Όταν μιλούν τα βλέμματα και οι καταστάσεις, τα πολλά λόγια περιττεύουν. Ωστόσο, η αυστηρότητα στους διαλόγους σε μερικά σημεία είχε προβλέψιμη εξέλιξη. Πολύ αδύναμος, για παράδειγμα, ήταν ο διάλογος του απατημένου συζύγου.


ΣΧΕΣΕΙΣ ΕΞΟΥΣΙΑΣ
Και τι δεν περιλαμβάνει το μενού. Από το ταξικό μέχρι το οικογενειακό. Η εξουσία που σε απορροφά και σε διαφθείρει. Η οικογένεια που σε διαμορφώνει και σε καθορίζει.

ΑΥΤΟΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗ
Το τέλος είναι ανοιχτό σε κάθε ερμηνεία. Ο αυτοκαταστροφικός ήρωας αδυνατεί να γυρίσει στον παλιό του εαυτό και να αγαπήσει. Ίσως βλέπει για τελευταία φορά τη γυναίκα και το γιο του. Νομίζω ότι το επόμενο στάδιο θα είναι να ακολουθήσει την επιλογή του πατέρα του. Να αυτοκτονήσει. Ή να συνεχίσει να «ζει» με κυνισμό. Το πρώτο μου φαίνεται πιθανότερο, αφού οι επιλογές του εκεί οδηγούν.

ΕΠΙΛΟΓΕΣ
Όλα είναι ένα παιχνίδι επιλογών. Καταναγκαστικών ή συνειδητών ή και τα δύο. Το ζευγάρι έχει κάνει διαφορετικές επιλογές και οι επιλογές τους δε συμβιβάζονται. Σε όλο το φιλμ ο πρωταγωνιστής παίρνει μια σειρά από αποφάσεις που θεωρεί ότι είναι αυτό που μας έλεγαν στο σχολείο «το σωστό». Όμως, αυτό που φαίνεται να είναι το σωστό σε μια απόφαση έχει και το τίμημά του ή τις παρενέργειές του. Η διαμάχη ανάμεσα στη θέληση του να κάνει το «σωστό», να κρατήσει τον έρωτα αλλά και τον κώδικα της μεγαλοαστικής οικογένειας δε θα έχει αίσιο τέλος. Κάθε επιλογή είναι και ψυχρότερη και πιο κυνική από την προηγούμενη. Στην τελευταία του επιλογή ο πρωταγωνιστής, αν και του δίνεται φαινομενικά η δυνατότητα, αποφασίζει να μην επιστρέψει στο πρώτο καταφύγιό του στη Στοκχόλμη. Κυρίως γιατί βλέπει ότι η σύζυγος και το παιδί του είναι καλά και χωρίς αυτόν. Ίσως και για να μην κληροδοτήσει στο γιο του το ίδιο βάρος, προστατεύοντας τον.

ΔΟΓΜΑ
Το φιλμ είναι γυρισμένο με δύο κάμερες επιτρέποντας τον αυτοσχεδιασμό αλλά ευτυχώς δεν υπάρχει τόσο κούνημα στην κάμερα όσο σε άλλες Δόγμα ταινίες. Σίγουρα δε φτάνει την «Οικογενειακή Γιορτή» ή τον Τρίερ αλλά νομίζω ότι αποτελεί μια εξαιρετική ταινία του είδους.

ΕΡΜΗΝΕΙΕΣ
Οι Ghita Nørby (μάνα), Lisa Werlinder (σύζυγος) και ο Ulrich Thomsen (γιος) είναι άψογοι. Σε αυτό τον τομέα δε νομίζω ότι μπορεί να βρει κανείς αδυναμίες.

ΔΙΑΡΚΕΙΑ
1 ώρα και 47 λεπτά. Περνάνε αρκετά γρήγορα γιατί, αν και ο ρυθμός της ταινίας είναι σταθερός χωρίς εξάρσεις, οι αυστηρές ερμηνείες, η πλοκή και το σούτινγκ του Per Fly σε απορροφούν. Αν και η Α. σε κάποια φάση ξε-απορροφήθηκε. Ίσως όμως να έφταιγαν και τα κινητά κάποιων ιθαγενών που χτύπησαν περί τις 5 φορές συνολικά!!! Ίσως και ο παππούς που έσκασε μύτη στα μισά της ταινίας για να πάρει τον υπνάκο του (ροχαλητό χαμηλού βεληνεκούς ευτυχώς).

Το σάιτ της Κληρονομιάς:
http://www.cinemaguild.com/inheritance/