Δεγκαταλαβαινωφοβία

Διάβασα σήμερα ένα κείμενο στην Εφημερίδα των Συντακτών για την κριτική λογοτεχνίας (νομίζω) και (νομίζω ότι) δεν το πολυκατάλαβα και αυτή η διαπίστωση με τρομάζει κάπως, χωρίς να καταλαβαίνω γιατί, ίσως γιατί αν δεν καταλαβαίνω ένα κείμενο για την κριτική λογοτεχνίας, τότε πώς μπορώ να καταλάβω τις λογοτεχνικές κριτικές κι -ακόμη περισσότερο- πώς μπορώ να κατανοήσω τα ίδια τα λογοτεχνικά κείμενα προκειμένου να γράψω τις μη κριτικές μου αηδίες σε αυτό το ιστολόγιο, διότι στην τελική ακριβώς γι' αυτόν τον λόγο διαβάζω λογοτεχνία: για να μπορώ να πουλάω μούρη είτε στα μπαρ είτε στα μπλογκ, κι αν είναι να μην καταλαβαίνω τίποτε, τότε υπάρχει πάντα η περίπτωση -όσο και αν γράφω εξεπιτούτου μακροπερίοδα- να καταλάβει κάποιος τι φελλός είμαι και να με κανει ρόμπα είτε στα μπλογκ είτε στα μπαρ -κι εντάξει, δεν γαμιέται, στα μπαρ έχω γίνει ρόμπα ουκ ολίγες φορές μεθυσμένος, αλλά στα μπλογκ ποτέ, εκτός κι αν δεν το έχω καταλάβει αυτό, δηλαδή υπάρχει, τώρα που το καλοσκέφτομαι, η περίπτωση να είμαι ιστολογικός περίγελως και να μην το 'χω πάρει πρέφα, πωπωπωπω, τι ντροπή να πούμε... 

Και μέσα σε όλ' αυτά, διάβασα ένα πάρα πολύ ωραίο μυθιστόρημα -αν και δεν συμφωνώ με αυτούς τους χαρακτηρισμούς, κανονικά θα έπρεπε να έχω γράψει «ένα μυθιστόρημα που μου άρεσε πάρα πολύ»-, τους Δενδρίτες της Κάλλιας Παπαδάκη (εκδ. Πόλις) κι απέμεινα να σκέφτομαι αν αυτα που σκεφτόμουν κατά την ανάγνωση τα σκεφτόταν κι η συγγραφέας, και πρόσεξε να δεις φάση, φαντάζομαι πως υπάρχουν κάποιοι συγγραφείς που, όσο να 'ναι, σκέφτονται τι μπορεί να πει για το έργο τους ο αναγνώστης αλλά και η κριτική (ακόμη και η μη κριτική), αλλά σκέψου και τον κριτικό (και τον μη κριτικό) που μπορεί, όσο να 'ναι, να σκέφτεται τι θα πει ο συγγραφέας αλλά και οι αναγνώστες για την κριτική του, πόσο αποτυχημένη και εκτός θέματος μπορεί να 'ναι μια κριτική, η οποία συν τοις άλλοις μπορεί να πέσει στα χέρια συγγραφέα, που, όσο να 'ναι, υποτίθεται πως γνωρίζει τι θέλει να πει με το πόνημά του, αλλά και στα χέρια αναγνωστών, που μπορεί να έχουν καταλάβει καλύτερα από τον κριτικό και τον μη κριτικό τι θέλει να πει ο συγγραφέας, και έτσι να γίνει ρόμπα ο κριτικός και μηκριτικός, πωπωπωπω, τι ντροπή να πούμε. 

Η καλύτερη επιμελήτρια κειμένων που γνωρίζω προσωπικά, μου έχει πει πως είναι πολύ δύσκολο και τολμηρό εγχείρημα η χρήση του ιστορικού (ή δραματικού) ενεστώτα στη λογοτεχνία και πως κρύβει παγίδες και πως προσδίδει ζωντάνια και ένταση στο λόγο, αλλά στα χέρια κάποιου κακογράφου μπορεί να καταλήξει σε ναυάγιο κι εδώ οφείλω να διευκρινίσω πως κατά την προσωπική μου γνώμη στην περίπτωση του μυθιστορήματος Δενδρίτες, όπου είναι συχνή η χρήση ιστορικού ενεστώτα, κάθε άλλο παρά αυτό συμβαίνει, η γραφή είναι γοητευτικότατη, ολοζώντανη, απορροφητική και κινηματογραφική, η ανάγνωση είναι σκέτη απόλαυση, πάνω απ' όλα θαυμάζω τη συντομία και την περιεκτικότητα γενικά, στοιχεία που υπάρχουν και στους Δενδρίτες ειδικά, κι αυτό που ακόμη περισσότερο είναι αξιοθαύμαστο σε αυτήν την περιεκτικότητα είναι ότι εξιστορούνται ιστορίες πολλών ανθρώπων, από το κοντινό και απώτερο παρελθόν, που οι ιστορίες τους αφορούν ακόμη περισσότερους ανθρώπους του σήμερα (κι ενδεχομένως του αύριο) κι αυτό είναι πολύ μεγάλη μαγκιά ενός συγγραφέα: να αναδεικνύει υπαινικτικά, μέσα από τις μικρές ιστορίες καθημερινών ανθρώπων, τα μεγάλα και σπουδαία πράγματα, κι ακόμη περισσότερο σε μια εποχή που πολλοί γράφουν σαν να βγάζουν σέλφι, ομφαλοσκοπούν και κοιτούν προς τα μέσα τους ή το είδωλό τους στον καθρέφτη, είναι πολύ σημαντικό να κοιτούμε τριγύρω μας ή και προς τα πίσω, για να παρατηρούμε τις ζωές των άλλων, που εντέλει μπορεί να μοιάζουν (ή και όχι) λίγο-πολύ με τη δική μας.