Τον πόλεμο και την πολιτική, απ' όπου κι αν τα πιάσεις...

Χτες διάβασα την είδηση, σήμερα το πρωί την ξαναδιάβαζα και έβλεπα τις φωτογραφίες στην Telegraph για τον πρόσφατο πόλεμο της Βοσνίας. Δε θέλει και πολύ να σε πάρουν τα κλάματα - λίγο τα δικά σου, λίγο η είδηση που σε γυρνάει πίσω στα φοιτητικά χρόνια και στην πρώτη ουσιαστικά αφύπνιση για το τι συμβαίνει "πέρα από το χωριό μας". Μπερδεμένα κάποια πράγματα στο μυαλό μου ακόμη, βλέπεις η μετα-εφηβική αφύπνιση δεν σημαίνει κατ'ανάγκη και κατανόηση του πολύπλοκου μηχανισμού τού πολέμου και των εθνικών διεκδικήσεων.
Η είδηση για τη σύλληψη του Ράτκο Μλάντιτς μου φάνηκε -και είναι- πολύ σημαντική. Με μεγάλη καθυστέρηση, μια καθυστέρηση για την οποία δίνονται πολλές εξηγήσεις, όπως και για τη χρονική στιγμή που τελικά οι σερβικές αρχές κατάφεραν να τον εντοπίσουν (προϋπόθεση για την ένταξη της χώρας στην Ευρωπαϊκή Ένωση). Δε γινόταν, έπρεπε κάπως να το μοιραστώ.
Μου αρέσει επίσης και το ραδιόφωνο. Κάθε σαββατοκύριακο λοιπόν ακκίζομαι ελαφρώς πίσω από ένα μικρόφωνο. Τοπικός σταθμός, κλασικά πράγματα, ξέρετε τώρα, διαφημίσεις ανά μισάωρο και τα συναφή.

Το σχόλιο για το γεγονός μικρό, για να τηρήσουμε και τα ραδιοφωνικά προσχήματα αλλά και να εκφραστεί κάπως, έστω και αμυδρά μια προσωπική τοποθέτηση. "Υπεύθυνος για τη σφαγή χιλιάδων αμάχων στη Σρεμπρένιτσα ...Με δέκα χρόνια καθυστέρηση... στη Σερβία θεωρείται ακόμη και σήμερα από κάποιους εθνικός ήρωας, ίσως και να γνώριζαν κάποιοι που κρυβόταν".

Το τηλέφωνο χτυπάει μετά από λίγο. Είναι μια γυναικεία φωνή, με σπαστά αλλά καλά ελληνικά που με καλεί από τη Σερβία και με ευγενικό τρόπο, αλλά αρκετή πικρία μου δηλώνει ότι είναι άδικο αυτό που άκουσε. Με άκουγε από τη Σερβία, ακούει συχνά ελληνικό ραδιόφωνο και αγαπά τη χώρα μου. Πιθανότατα να ζούσε εδώ - αυτό δε μου το διευκρίνισε.
Ντράπηκα. Όχι γιατί είχα πει κάτι κακό, δε στράφηκα ούτε μια στιγμή εναντίων των Σέρβων πολιτών συλλήβδην, αλλά γιατί κατάλαβα πόσο ευαίσθητες είναι ακόμη οι ισορροπίες σε κοινωνίες όπου η μνήμη του πολέμου δεν είναι απλά μερικές εικόνες ή ειδήσεις στις εφημερίδες.
"Γνωρίζω 3 γλώσσες και νιώθω ντροπή ακόμη και σήμερα μερικές φορές μέσα στη χώρα μου. Με ρώτησε ποτέ εμένα κανένας αν ήθελα να γίνει αυτός ο πόλεμος; Ίσως κάποιοι να γνώριζαν που κρυβόταν, πιθανότατα η κυβέρνησή μας, την οποία θέλουμε να φύγει. Και αυτοί που τον θεωρούν ήρωα είναι, πως να το πω, άνθρωποι... ανήθικοι".
Δε διαφώνησα στιγμή μαζί της, τι να πω περισσότερο εξάλλου; Έζησα τον πόλεμο από μακριά, μέσα από την τηλεόραση (κακό, πολύ κακό πράγμα), βλέπετε το ίντερνετ ακόμη... Δεν υποστηρίζω τους Σέρβους και τις εκκαθαρίσεις τους, αλλά καταλαβαίνω ότι η αναφορά σε τόσο ευαίσθητα ζητήματα χρειάζεται κάτι παραπάνω από τα 10 δευτερόλεπτα του ραδιοφώνου για να εξηγήσει τις προθέσεις της.

Αυτό τον καιρό, στα πλαίσια του μεταπτυχιακού προγράμματος μελετούμε τον τόμο του Αίμου, Ανθολογία Βαλκανικής Ποίησης (εδώ η παρουσίασή του από τον ιστότοπο Ποιείν). Σε μένα έλαχε η ποίηση της Βοσνίας-Ερζεγοβίνης. Ο πόλεμος αντηχεί σε κάθε σχεδόν στίχο του Αμπτουλάχ Σιντράν, ο ύμνος του Σαράγεβο γίνεται κόμπος στο λαιμό του ποιητή. Αιώνες πολυπολιτισμικής συνύπαρξης γίνονται στάχτη στο τέλος του 20ού αιώνα. Η θλίψη κυριαρχεί, η καταδίκη όμως δε στρέφεται εναντίον κανενός - η ποίηση σ'αυτές τις περιπτώσεις δε λειτουργεί σαν λαιμητόμος.

"Σήμερα ξημερώματα, μες στο κατακαλόκαιρο, χιόνι έπεσε, βαρύ και υγρό και λασπώδες. Μοιρολογούνε τρομασμένοι οι μπαξέδες. Το σημειώνω, βέβαια, και μετά σιωπώ, καθώς εθίστηκα στα θαύματα..."


(Στον πόλεμο αποφεύγουν τις πλατείες υπό το φόβο ακροβολιστών...)