Το κινέζικο '89

Το 1989 ήμουν 11 χρονών και μου έχει μείνει στη μνήμη ως "βρόμικο '89" (υποψιάζομαι πως είχε ενταθεί τότε το πρόβλημα της λειψυδρίας). Κάτι αχνοθυμάμαι και για τη δεύτερη θέση της εθνικής μπάσκετ στο Ευρωμπάσκετ. Το περιοδικό "Σχολιαστής" (φωτ. κάτω δεξιά) της εποχής εκείνης μού θύμισε και κάτι ακόμη που συνέβη εκείνη τη χρονιά, τέτοιες μέρες περίπου. Ό,τι ακολουθεί είναι μια περίληψη του εκτενέστατου αφιερώματος του περιοδικού.

Ξεκίνημα διά ασήμαντον αφορμήν…

Στις 15 Απρίλη πεθαίνει ο Χου Γιαομπάνγκ, γενικός γραμματέας του κομμουνιστικού κόμματος Κίνας από το 1980 μέχρι το Γενάρη του 1987, όταν απομακρύνθηκε από τη θέση του, σαν αποδιοπομπαίος τράγος για τις φοιτητικές κινητοποιήσεις του προηγουμένου διμήνου.
Η καθαίρεσή του το 1987 τον μετατρέπει στα μάτια της φοιτητικής νεολαίας σε σύμβολο του πολυπόθητου εκδημοκρατισμού. Μετά την ανακοίνωση του θανάτου του εμφανίζονται οι πρώτες εφημερίδες τοίχου στο Μπεϊντά, πανεπιστήμιο του Πεκίνου, ζητώντας την πολιτική αποκατάστασή του.
Η πρώτη δημόσια εμφάνιση του κινήματος γίνεται το απόγευμα της Δευτέρας 17 Απριλίου, όταν μερικές εκατοντάδες φοιτητές καταφθάνουν συντονισμένα στο μνημείο για να καταθέσουν στεφάνια.
Τα αιτήματα των συγκεντρωμένων “Πρώτον πλήρης μετά θάνατον αποκατάσταση του συντρόφου Χου Γιαομπάνγκ. Δεύτερον η κυβέρνηση να αναγνωρίσει τα σφάλματά της. Τρίτον παραίτηση της κυβέρνησης”.
Στις 23 Απρίλη οι φοιτητές πέντε πανεπιστημίων του Πεκίνου αποφασίζουν αποχή από τα μαθήματά τους μέχρι οι αρχές να αρχίσουν διάλογο μαζί τους.
Στις 26/4 ο αριθμός των φοιτητών που απέχουν φτάνει στις 60.000 σε σύνολο 160.000 στο Πεκίνο.
Οι διεκδικήσεις των φοιτητών είναι πλέον επτά:
1 Να επανεκτιμηθεί η δράση Γιάομπάνγκ και να επιδοκιμαστεί η άποψή του για τη μεγάλη αρμονία που συνδέει τη δημοκρατία με την ελευθερία.
2 Να τιμωρηθούν όσοι επιτέθηκαν στους φοιτητές και τις μάζες. Οσοι έχουν ευθύνες να εκθέσουν στους φοιτητές τις δικαιολογίες και τη συγγνώμη τους.
3 Να επιταχυνθεί η δημοσίευση νόμου περί Τύπου, να επιτραπεί η έκδοση εφημερίδων σε πολίτες, να εξασφαλιστεί η ελευθερία του Τύπου.
4 Οι ηγέτες του κράτους να δημοσιοποιήσουν στο λαό και όλη τη χώρα το ύψος των εισοδημάτων τους και των περιουσιών τους καθώς και των οικογενειών τους. Να ερευνηθούν όλες οι καταχρήσεις και να δημοσιευτούν όλες οι σχετικές λεπτομέρειες.
5 Οι ηγέτες του κράτους που ευθύνονται για τα σφάλματα στην εκπαιδευτική πολιτική να κάνουν την αυτοκριτική τους μπροστά σε όλο το λαό. Να αυξηθούν σημαντικά οι πιστώσεις για την εκπαίδευση και να ανέβουν οι μισθοί των εκπαιδευτικών.
6 Να επανεκτιμηθεί η εκστρατεία εναντίον του “αστικού φιλελευθερισμού”, να αποκατασταθούν οι πολίτες που υπέστησαν αδικίες.
7 Να μας απαντήσουν με αμεροληψία και σύμφωνα με την πραγματικότητα αυτού του δημοκρατικού και πατριωτικού κινήματος.

Εξέγερση

Σάββατο 13/05
Χίλιοι φοιτητές του Πεκίνου συγκεντρώνονται στην πλατεία Τιέν Ανμέν κι αρχίζουν απεργία πείνας με αίτημα την άμεση έναρξη διαλόγου ανάμεσα στις αρχές και το νεοσύστατο αυτόνομο φοιτητικό συνδικάτο.

Κυριακή 14/05
Ο αριθμός των απεργών πείνας φτάνει τις 2.000. Ομάδες προπαγάνδας διασχίζουν την πόλη οργανώνοντας λαϊκές εκδηλώσεις υποστήριξης προς την απεργία.

Τετάρτη 17/05
Διαδήλωση ενός εκατομμυρίου ανθρώπων. Οι απεργοί πείνας, 3.000.

Σάββατο 20/05
Τηλεοπτικό διάγγελμα του πρωθυπουργού ανακοινώνει την λήψη αποφασιστικών μέτρων, δηλαδή την ενεργοποίηση του στρατού, για τον τερματισμό του χάους στην πρωτεύουσα. Την ίδια ώρα τα μεγάφωνα των φοιτητών στην Τιεν Ανμέν πληροφορούν τον κόσμο ότι 150 καμιόνια του στρατού κατευθύνονται προς το κέντρο της πόλης. Χιλιάδες λαού βγαίνουν στους δρόμους και στήνουν κάθε είδους οδόφραγμα για να παρεμποδίσουν την διέλευση των στρατιωτικών οχημάτων. Οι στρατιώτες στην πλειοψηφία τους αρνούνται να ασκήσουν βία. Κηρύσσεται στρατιωτικός νόμος, απαγορεύονται οι απεργίες, οι διαδηλώσεις, η διανομή προκηρύξεων. Ο στρατιωτικός νόμος ακυρώνεται στην πράξη από την απροθυμία του στρατού να ασκήσει βία.

Πέμπτη 25/05
Περίπου 200.000 στρατιώτες έχουν κυκλώσει το Πεκίνο. Στην πλατεία το ηθικό των φοιτητών δείχνει πεσμένο. Μέσα στην επόμενη εβδομάδα ο αριθμός των συγκεντρωμένων στην Τιεν Ανμέν θα μειωθεί σημαντικά και όλα δείχνουν η εξέγερση φτάνει προς το τέλος της.
Ιδρύεται η Αυτόνομη Ένωση Εργατών του Πεκίνου. Σκοποί της:
1 Η οργάνωση ιδρύεται με την εθελοντική συμμετοχή των εργατών και με δημοκρατικές διαδικασίες. Είναι απολύτως ανεξάρτητη και δεν υπόκειται στον έλεγχο καμιάς άλλης οργάνωσης.
2 Στηρίζεται στη θέληση της πλειοψηφίας των εργατών για να διατυπώσει τις πολιτικές και οικονομικές διεκδικήσεις τους. Δεν θέλει να γίνει απλώς μια οργάνωση κοινωνικής πρόνοιας.
3 Μία από τις βασικές λειτουργίες της οργάνωσης είναι να ασκεί έλεγχο στο κόμμα της εργατικής τάξης, το ΚΚΚ.
4 Η οργάνωση έχει το δικαίωμα να εποπτεύει τις επιχειρήσεις ιδιοκτησίας του δημοσίου ή κολλεκτιβοποιημένες ως νομικά πρόσωπα και να εξασφαλίζει με όλα τα νόμιμα και αρμόζοντα μέτρα ότι οι εργάτες είναι τα πραγματικά αφεντικά. Στις άλλες επιχειρήσεις η οργάνωση υπερασπίζει τα συμφέροντα των εργατών κάνοντας διαπραγματεύσεις με τους επιχειρηματίες και με άλλα νόμιμα μέσα.

Η σφαγή

Σάββατο 03/06
Τρεις χιλιάδες στρατιώτες δίχως όπλα κατευθύνονται προς την Τιεν Ανμέν. Πεντακόσια μέτρα πριν από την πλατεία χιλιάδες διαδηλωτές τους εμποδίζουν να προχωρήσουν. Ακολουθεί συμπλοκή σώμα με σώμα. Η προέλαση του στρατού σταματά και εκατοντάδες χιλιάδες πολίτες ξαναβγαίνουν στους δρόμους στήνοντας οδοφράγματα.
Αργότερα την ίδια μέρα περίπου πεντακόσιοι οπλισμένοι αστυνομικοί επιτίθενται σε διαδηλωτές χρησιμοποιώντας δακρυγόνα. Χρησιμοποιούν κατά του πλήθους ελαστικές σφαίρες και ηλεκτρικά κλομπ. Πλέον οι συγκεντρωμένοι στα οδοφράγματα εξοπλίζονται με ό,τι βρουν. Πέτρες, ρόπαλα, μολότοφ. Εχουν αρχίσει να το συνειδητοποιούν: είναι η βραδιά της επίθεσης του στρατού.

Μεσάνυχτα Σαββάτου προς Κυριακή 04/06
Νέοι άνεργοι και εργάτες γύρω από την πλατεία δίνουν απελπισμένη μάχη. Εμφανίζεται ένα τεθωρακισμένο. Μολότοφ και πέτρες εναντίον του. Ρίχνεται με όλη του την ταχύτητα στο συμπαγές πλήθος που το κυκλώνει. Οι διαδηλωτές ορμούν απάνω του με γυμνά χέρια ή με ραβδιά και τραβάνε κάτω από τις ερπύστριες ένα τουλάχιστον πληγωμένο σώμα.
Η πλατεία είναι περικυκλωμένη και μέσα σε αυτήν χιλιάδες άνθρωποι είναι έτοιμοι να πεθάνουν. Κι άλλο τεθωρακισμένο επιτίθεται στο πλήθος. Σφηνώνεται στο οδόφραγμα όμως. Οι διαδηλωτές το ανατρέπουν και του βάζουν φωτιά.
Τις επόμενες ώρες επιστρατεύονται αυτόματα όπλα και δακρυγόνα εναντίον των πολιτών. Αργότερα, πέφτουν και οβίδες.
Ακολουθεί κάλεσμα να εκκενωθεί η πλατεία. Ενα κομμάτι των φοιτητών αποχωρεί. Λίγο παραπέρα μερικές εκατοντάδες εργάτες εξακολουθούν να αντιστέκονται στα στρατεύματα.
Καθ’ όλη τη διάρκεια της ημέρας που μόλις ξημερώνει ο στρατός ανοίγει αλόγιστα πυρ κατά οποιασδήποτε εναπομείνασας εστίας αντίστασης.
Στις 3 τα ξημερώματα Δευτέρας πενήντα πέντε τανκς και καμιόνια καταλαμβάνουν οριστικά την πλατεία Τιέν Ανμέν.